KARDIODIABETOLOGIA - GABINET KONSULTACYJNY

Hipoglikemia, czyli niedocukrzenie

W większości przypadków hipoglikemii można uniknąć. Wiedza na temat tego, kiedy i w jaki sposób działają leki przeciwcukrzycowe (tabletki lub insulina), może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia hipoglikemii.

Prawidłowa glikemia na czczo 70 – 100 mg/dl
Nieprawidłowa glikemia na czczo 100-125 mg/dl

Glikemia 2 godziny po posiłku*

< 140 mg/dl – cukrzyca insulinozależna t.1.
< 160 mg/dl – cukrzyca insulinoniezależna  t.2.

 Różnice między hipoglikemią i hiperglikemią

Można łatwo zrozumieć tę różnicę, pamiętając, że „hipo-” oznacza „poniżej normy lub zbyt niski”, a „hiper-” oznacza „powyżej normy lub zbyt wysoki” poziom. Tak więc hipoglikemia to zbyt niski poziom cukru, a hiperglikemia to zbyt wysoki poziom cukru we krwi.

 Przyczyny hipoglikemii

Niektóre przyczyny nadmiernego obniżenia poziomu cukru we krwi to:

  • przyjęcie wyższej niż zwykle dawki leków przeciwcukrzycowych (pochodnych sulfonylomocznika, metforminy);
  • zbyt duża dawka insuliny w stosunku do spożytych węglowodanów (cukrów);
  • zjedzenie mniejszej porcji posiłku niż zwykle lub pominięcie albo niedokończenie posiłku czy przekąski;
  • intensywniejszy niż zwykle wysiłek fizyczny;
  • spożycie alkoholu;
  • zjedzenie posiłku w nieodpowiednim czasie w stosunku do pory przyjęcia leków przeciwcukrzycowych lub insuliny;
  • narażenie na skrajne różnice temperatur, na przykład przebywanie w bardzo niskiej lub bardzo wysokiej temperaturze otoczenia; nawet gorąca kąpiel lub pobyt w saunie może u niektórych osób chorych na cukrzycę spowodować obniżenie poziomu cukru we krwi.

Jak się czuje osoba z hipoglikemią

Kiedy poziomu cukru ulega zbytniemu obniżeniu, większość osób odczuwa nieprzyjemne objawy fizyczne i psychiczne. Objawy te mogą pojawić się bardzo szybko i mogą mieć postać:

  • uczucia roztrzęsienia;
  • zlewne poty;
  • uczucia zmęczenia;
  • uczucie „wilczego” głodu
  • przyspieszenia akcji serca;
  • odczuwanie drętwienia lub mrowienia w okolicy ust lub warg;
  • niewyraźnego widzenia i bólu głowy;
  • zniecierpliwienia lub dezorientacji;
  • bełkotliwej mowy.

Objawy obniżenia poziomu cukru we krwi mogą też wcale się nie pojawić. Nawet gdy chory nie odczuwa żadnych objawów opisanych powyżej, konieczne jest natychmiastowe podjęcie odpowiednich kroków, jeśli wynik oznaczania poziomu glukozy we krwi wynosi mniej niż 55 mg/dl (3 mmol/l). Zawsze należy powiedzieć lekarzowi lub pielęgniarce o wystąpieniu takiego zdarzenia.

Co należy zrobić w przypadku stwierdzenia nadmiernego obniżenia poziomu cukru we krwi?

Hipoglikemia nie ustąpi sama, należy więc natychmiast podjąć odpowiednie kroki. Istotne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie objawów.
Po stwierdzeniu objawów obniżenia poziomu cukru we krwi należy możliwie najszybciej:

  1. Oznaczyć poziom glukozy we krwi.
  2. Jeśli wynik jest niższy niż 55 mg/dl (3 mmol/l) (lub niższy od wartości określonej przez lekarza prowadzącego), należy natychmiast cokolwiek wypić lub zjeść. Należy spożyć posiłek zawierający cukier powodujący szybkie podwyższenie poziomu glukozy we krwi, na przykład:
  • pół szklanki (100 ml) cola-coli albo innego słodkiego napoju (nie dietetycznego czy bezcukrowego) lub soku;
  • szklankę herbaty osłodzoną 3-4 łyżeczkami cukru;
  • sześć lub siedem twardych cukierków (nie bezcukrowych);
  • jedną łyżkę stołową cukru lub miodu;
  • trzy torebki cukru, takie jak podaje się w restauracji.

Każdy z wymienionych produktów zawiera około 10-20 gramów węglowodanów, czyli ilość niezbędną do szybkiego podwyższenia poziomu cukru we krwi.

  1. 10–20 g glukozy powoduje krótkotrwały wzrost glikemii po około 10-20 minutach.

Aby uniknąć wystąpienia ponownego incydentu hipoglikemii, należy spożyć następnie węglowodany złożone np. kanapkę, a pomiar glikemii powtórzyć po 60 minutach. Wynik należy wpisać do dzienniczka lub specjalnego rejestru. Koniecznie należy odnotować epizod hipoglikemii.

  1. Jeśli poziom glukozy nadal jest niski lub pacjent nie czuje się lepiej, należy powtórzyć kroki opisane powyżej.
  1. Jeśli poziom glukozy wciąż jest zbyt niski, trzeba skontaktować się z lekarzem lub pielęgniarką.

Jeżeli nie można się z nimi skontaktować, należy udać się do najbliższego oddziału pomocy doraźnej.
Jeśli pacjent podejrzewa, że poziom cukru we krwi jest niski, ale nie może go oznaczyć, i tak powinien zjeść coś, co zawiera cukier.

W razie wątpliwości bezpieczniej jest spowodować szybkie podwyższenie poziomu cukru we krwi niż ryzykować wystąpienie ciężkiej hipoglikemii.

Jeśli poziom cukru będzie tak niski, że spowoduje utratę przytomności lub niemożność połknięcia czegokolwiek, należy podać choremu glukagon. Glukagon to jeden z hormonów wytwarzanych w trzustce, który powoduje podwyższenie poziomu glukozy we krwi jest dobrym rozwiązaniem u pacjentów niemogących przyjąć nic doustnie. Podawany jest w zastrzykach, a osoba chora na cukrzycę oraz członkowie jej rodziny powinni nauczyć się go aplikować. Prosimy zapytać lekarza lub pielęgniarkę o glukagon.
Po wystąpieniu epizodu hipoglikemii należy zjeść normalny posiłek o zwykłej porze, nawet po spożyciu przekąski zawierającej dużą ilość cukru.

UWAGA: nie należy podawać glukagonu chorym na cukrzycę typu 2, a także po spożyciu alkoholu. U chorych na cukrzycę typu 2 wymagane jest czasami długotrwałe podanie wlewu roztworu glukozy.

W jaki sposób zapobiegać hipoglikemii

Hipoglikemia może stanowić zagrożenie dla życia, warto więc starać się zapobiegać jej wystąpieniu. Obok opisano pewne i proste środki zapobiegawcze

Warto przestrzegać planu leczenia

  • spożywać posiłki o właściwej porze;
  • nie pomijać żadnych posiłków ani przekąsek;
  • nauczyć się dostosowywać posiłki lub dawki leków przeciwcukrzycowych do stopnia wykonywanego wysiłku fizycznego;
  • trzymać się stałego schematu i przyjmować leki w odpowiednim czasie;
  • nie podawać insuliny zbyt długo w to samo miejsce, co zapobiega zmianom jej działania;
  • oznaczać poziom glukozy we krwi zgodnie z harmonogramem;
  • wykonywać dodatkowe testy w przypadku złego samopoczucia i zapisywać wyniki w specjalnym dzienniczku lub rejestrze.

 Warto zachowywać się proaktywnie

Należy znać sygnały ostrzegawcze organizmu. Każdy inaczej odczuwa obniżenie poziomu cukru we krwi. Ponieważ hipoglikemia może przebiegać bezobjawowo, należy regularnie oznaczać poziom glukozy we krwi, zwłaszcza podczas choroby lub przy intensywnej aktywności fizycznej.

Warto reagować na sygnały ostrzegawcze

W przypadku zaobserwowania objawów należy oznaczyć poziom glukozy we krwi i w razie potrzeby podjąć odpowiednie działania.

Warto poinformować innych, tak by w razie konieczności mogli pomóc

Zanim będziesz potrzebować pomocy, powinieneś powiedzieć rodzinie, przyjaciołom, współpracownikom, kolegom z klasy, że chorujesz na cukrzycę. Powiedz im, jakie objawy mogą zauważyć, gdy poziom cukru będzie zbyt niski i w jaki sposób mogą wówczas Tobie pomóc.

Warto nosić przy sobie kartę identyfikacyjną chorego na cukrzycę

Zawsze należy mieć przy sobie kartę identyfikacyjną chorego na cukrzycę. Jeśli nie będziesz w stanie mówić, identyfikator pomoże innym zorientować się, co się dzieje, i zapewnić Tobie właściwą opiekę
Gdy poziom glukozy będzie niski, inne osoby mogą u Ciebie zauważyć następujące objawy:

  • nagłe zblednięcie;
  • „szkliste” lub „nieprzytomne” oczy;
  • pocenie się;
  • rozdrażnienie;
  • bełkotliwa mowa;
  • dziwne zachowanie;
  • nietypowe agresywne zachowanie lub płaczliwość;
  • niemożność skupienia uwagi.

Osoby, u których często dochodzi do nadmiernego obniżenia poziomu glukozy we krwi, powinny porozmawiać o tym z lekarzem.

W przypadku osób przyjmujących leki przeciwcukrzycowe sporadycznie epizody obniżenia poziomu cukru we krwi nie są czymś niezwykłym. Umiejętność rozpoznania objawów i podjęcie odpowiednich kroków możliwie najszybciej może zapobiec wystąpieniu ciężkiej hipoglikemii.

Informacje te nie stanowią porady lekarskiej, która może być udzielona wyłącznie przez lekarza. Autorka nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne szkody związane z wykorzystaniem informacji jako porady lekarskiej.

Dr nauk med. Joanna Kusowska