Jak rozwija się problem

Zadrapanie lub otwarta rana
Źle kontrolowany poziom cukru we krwi naraża osoby chore na cukrzycę na ryzyko infekcji.Niezauważone zadrapanie lub otwarta rana, które nie są odpowiednio leczone, mogą szybko ulec zakażeniu. Po wystąpieniu infekcji rana staje się trudniejsza do wyleczenia.

Odciski i zgrubienia skóry
Łatwo zranić stopę. Zwykłe noszenie źle dopasowanych butów może spowodować ucisk,który ułatwi pojawienie się odcisków i zgrubień skóry. W przypadku braku odpowiedniej terapii może powstać na skórze owrzodzenie. Nieleczone na skórze owrzodzenie może powodować infekcje leżącej pod nimi tkanki, sięgające niekiedy do kości. Jeśli tak się stanie, istnieje ryzyko wystąpienia poważnego zakażenia kości i czasem konieczna jest amputacja.

Kto jest zagrożony?
Na problemy ze stopą narażone są osoby, które:

• Utraciły w stopie zdolność normalnego odczuwania (ciepła, zimna, bólu itd.).
• Chorują na cukrzycę od ponad 10 lat i ukończyły 60 rok życia.
• Cierpią z powodu niewyrównanej cukrzycy
• Po raz kolejny spotykają się z owrzodzeniem na stopie.
• Ich stopy mają nieregularny kształt, bolesne guzy na wielkim palcu u nogi (tzw. haluksy)

lub inne problemy.

W jaki sposób może pomóc  zespół opieki specjalistycznej

Ponieważ stopy są bardzo podatne na urazy, należy je codziennie kontrolować. Pacjent powinien sprawdzać stopy pod kątem zagrożenia skaleczeniem lub infekcja oraz starannie je pielęgnować.
Zespół opieki medycznej powinien oceniać stopę pacjenta pod kątem utraty czucia przynajmniej raz w roku. Obejmuje to badanie poziomu czucia i przepływu krwi w stopie.
W oparciu o wyniki tych testów, ogólnego stanu zdrowia oraz wyglądu stopy specjaliści przedyskutują z pacjentem ryzyko rozwoju infekcji stóp lub wystąpienia owrzodzenia.

Kategorie ryzyka

W przypadku zaklasyfikowania do kategorii ryzyka konieczne są częstsze badania. Pacjent otrzyma także określone informacje, w jaki sposób pielęgnować swoje stopy. Owrzodzenia to otwarte rany. Owrzodzenia nie zawsze są bolesne, zwłaszcza w przypadku utraty czucia z powodu uszkodzenia nerwów. Mogą one powodować poważne infekcje dochodzące aż do kości. W przypadku zaobserwowania owrzodzenia stopy należy jak najszybciej umówić się na wizytę lekarską.
Jednym z członków zespołu medycznego może być pedolog/pedicurzystka, jeżeli ma uprawnienia do diagnozowania i leczenia schorzeń stóp.

W jaki sposób zachować zdrowe stopy?

Nawet w przypadku braku ran lub dyskomfortu istotna jest prawidłowa pielęgnacja stopy, aby zapobiegać rozwojowi chorób stóp.

Codzienna ocena stopy

Stopę należy codziennie oglądać, zwracając szczególną uwagę na obszary między palcami a piętą. Do obejrzenia spodu stopy można użyć lusterka. Należy szukać wysypki, zaczerwienienia, obrzęku, odcisków, zgrubień skóry, wrośniętych paznokci lub uszkodzeń skóry. ponadto należy sprawdzić temperaturę oraz barwę stóp. W przypadku zauważenia jakichkolwiek zmian lub stwierdzenia zmiany czucia należy powiadomić o tym swojego lekarza

Bezpieczeństwo stóp

Stopy należy myć codziennie. Należy je dokładnie osuszyć, zwłaszcza w miejscach między palcami. Nie powinno się ich moczyć dłużej niż 10 minut ani stosować hydromasaży. Skarpetki należy zmieniać codziennie. Bawełniane lub wełniane skarpetki pomagają utrzymać suchą skórę. Należy stosować środki nawilżające, aby skóra była miękka i rzadziej pękała. O dobór odpowiedniego preparatu należy poprosić zespół opieki medycznej. Nie wolno jednak nawilżać obszarów między palcami, ponieważ dodatkowa wilgoć w tym miejscu powoduje pękanie skóry. Powinna ona tam być zawsze sucha. Nie należy stosować środków na odciski, przyrządów do usuwania brodawek lub innych narzędzi.
W przypadku występowania na stopach odcisków lub brodawek należy porozmawiać na ten temat z lekarzem.

Paznokcie należy w odpowiedni sposób przycinać

Mycie i suszenie stóp powoduje zmiękczenie paznokci, dzięki czemu łatwiej je obciąć. Paznokcie należy przycinać w poprzek (nie na brzegach) i wyrównywać brzegi za pomocą pilnika do paznokci. O dodatkowe porady dotyczące przycinania lub wyrównywania paznokci stóp (aby zapobiegać uszkodzeniom otaczającej skóry) można poprosić swoją pedicurzystkę.
W przypadku istnienia zagrożenia owrzodzeniem i przy braku możliwości zobaczenia lub dosięgnięcia paznokci stóp, nie wolno próbować ich przycinać samodzielnie. Należy poprosić o to specjalistę.

Noszenie odpowiedniego obuwia

Aby zapobiec urazom stopy, nie należy chodzić boso. Powinno się nosić buty na grubej podeszwie, które mają prawidłowy rozmiar oraz zapewniają chronę przedniej części stopy i palców. Należy unikać sandałów i kapci. Przed założeniem butów ich wnętrze należy sprawdzić pod kątem szorstkich szwów lub innych twardych elementów. Regularnie sprawdzać, czy podeszwa butów jest wystarczająco gruba, aby dobrze chronić stopę.
Należy nosić dobrze dopasowane skarpetki. Jeżeli są zbyt obcisłe, będą ograniczały przepływ krwi. Jeżeli będą zbyt luźne, mogą występować załamania lub fałdy powodujące zranienia.
Należy unikać skarpetek mających cienki i nierówny szew na palcach.

Jak dobrać buty?

Zawsze należy zmierzyć stopę. W przypadku osłabionego czucia w stopach będzie występowała naturalna tendencja do noszenia zbyt ciasnych butów.

• Należy upewnić się, że nowe buty są wystarczająco szerokie i głębokie oraz zapewniają przestrzeń wokół palców.
• Należy sprawdzić szwy wewnątrz butów, ponieważ mogą być szorstkie i uwierać.
• Należy wybierać obuwie dające dobre oparcie oraz ochronę, takie jak buty sznurowane z miękkimi cholewkami.
• W przypadku zmiany kształtu stóp może być konieczny zakup specjalnych butów, które będą je chronić.

Ćwiczenia stóp

Aktywność fizyczna lub ćwiczenia mogą poprawić krążenie krwi w stopach. Regularne spacery to jeden z najlepszych i najprostszych sposobów. W przypadku braku możliwości wychodzenia nadal istnieje wiele innych metod ćwiczenia stóp.
Zespół opieki medycznej może pomóc wdrożyć ćwiczenia stóp i nóg.

Monitorowanie temperatury

Jeżeli osoba chora na cukrzycę ma zaburzenia czucia w stopie, może ulec poparzeniom nie zauważając tego i nie odczuwając bólu. Nie wolno siadać zbyt blisko ognia lub grzejników bądź umieszczać stóp przy termoforach z gorącą  wodą.
Ponadto przed położeniem się spać należy wyłączyć koce elektryczne oraz wyjąć z łóżka termofory. Lepiej nosić skarpetki do spania lub ogrzać całe pomieszczenie zamiast samych stóp.
Podczas kąpieli należy najpierw odkręcić zimną wodę i przed wejściem sprawdzić temperaturę kąpieli za pomocą termometru.

Podsumowanie

Dbanie o swoje stopy oznacza kontrolowanie poziomu cukru, aby zapobiegać uszkodzeniom nerwów i naczyń krwionośnych. Gdy cukrzyca prowadzi do utraty czucia w stopach, może to być przyczyną nieświadomego urazu prowadzącego do owrzodzenia.
Odpowiednia pielęgnacja stóp oznacza ich regularną, codzienną kontrolę. Oznacza także ich badanie  przez zespół opieki medycznej, który ostrzega o potencjalnych schorzeniach czy zagrożeniach.
Zespół opieki medycznej może odpowiedzieć na pytania pacjenta oraz udzielić właściwych informacji dotyczących pielęgnacji stóp.

Dr nauk med. Joanna Kusowska

Informacje zawarte w niniejszej broszurze nie stanowią porady lekarskiej, która może być udzielona wyłącznie przez lekarza. Autor nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne szkody związane z wykorzystaniem informacji zawartych w broszurze jako porady lekarskiej.