Ruch ma też bardzo duże znaczenie w przypadku osób dotkniętych chorobą, jaką jest cukrzyca. Każdy bardziej intensywny ruch naszego ciała powoduje zużycie glukozy znajdującej się w organizmie, a tym samym wpływa na jej wahania i stężenie we krwi. Regularne ćwiczenia fizyczne pozytywnie wpływają na przemianę glukozy w naszym organizmie. Żadna tabletka nie zmniejsza tak bardzo insulinooporności, jak robi to regularna aktywność fizyczna.
Dzięki regularnym ćwiczeniom gimnastycznym poprawia się nasze samopoczucie, a tym samym jakość naszego życia. To, jak funkcjonujemy w pracy, w domu, jak śpimy, wypoczywamy, jest wynikiem stanu zdrowia i ogólnej kondycji psychomotorycznej naszego organizmu.
Jaka jest zależność stężenia glukozy we krwi od wysiłku fizycznego?
Glukoza jest pobierana z pokarmów dostarczanych naszemu organizmowi. Daje ona komórkom (w tym mięśniowym) energię niezbędną do wykonywania pracy (ruchu, napięcia). Nie może się jednak ona dostać do komórek mięśniowych bez udziału insuliny, a tym samym – bez glukozy nie powstanie energia potrzebna do skurczu mięśnia.
Równocześnie każdy większy wysiłek fizyczny ma wpływ na zmniejszenie lub zwiększenie wydzielania się istotnych w cukrzycy hormonów, m.in. insuliny i glukagonu.
Każdy pacjent chory na cukrzycę obowiązkowo codziennie wykazuje aktywność fizyczną! Należy prawidłowo dobrać rodzaj i czas wysiłku fizycznego.
Rodzaje aktywności fizycznej z uwzględnieniem podstawowych parametrów.Mięśnie potrzebują bezwzględnie do pracy – glukozy oraz tlenu. Pracę mięśni w zależności od fazy i rodzaju ruchu możemy podzielić na:
Beztlenową (np. ćwiczenia na siłowni, podnoszenie ciężarów, zapasy)
Tlenową (np. marsze, biegi, jazda na rolkach, pływanie, jazda na rowerze, aerobic, taniec)
Mieszane – tlenowo-beztlenowe (np. piłka nożna, tenis)
1. Typy ruchu
dynamiczne (gdzie mięsień ulega skracaniu i wydłużaniu – widoczny ruch)
statyczne (izometryczne, napięcie mięśnia przy braku widocznego ruchu).2. Czas wysiłku
krótki (do 20 min)
średni (20 min – 1 godz.)
długotrwały (powyżej 1 godz.)
Przy doborze wysiłku fizycznego należy również uwzględnić: BMI (wskaźnik masy ciała) oraz tętno (puls)
W prosty sposób możemy dokonać ich samodzielnego pomiaru.
Przykładowo:
BMI –(Body Mass Indeks) wskaźnik masy ciała
BMI = masa ciała w kg : wzrost w m2
np.: 60 kg : 1,60 x 2 = 18,75
do 18,5 – niedowaga
18,5–25 – prawidłowa waga
25–30 – nadwaga
powyżej 30 – otyłość
(zobacz również: Kalkulator BMI)
tętno (puls) – częstotliwość uderzeń serca na minutę – podczas wysiłku fizycznego nie powinno przekroczyć 60–80% maksymalnej wartości tętna.
Tętno maksymalne w zależności od wieku wyliczamy według wzoru: 220 – wiek pacjenta (np. 45) = 175, liczba ta stanowi maksymalną wartość tętna (100% wydolności).
Rozsądnym tętnem, które nie zagraża zdrowiu, to 60–80% maksymalnej wartości tętna, na przykład 60% 175 x 60% (175×60:100) = 105.
Tabela 1. Wiek a tętno. Wartość tętna, a procentowe obciążenie wysiłkiem (wiek – pionowo, obciążenie – poziomo). Częstotliwość uderzeń serca na minutę
wiek obciążenie
50% 55% 60% 65% 70% 75% 80% 85% max
20 100 110 120 130 140 150 160 170 200
30 95 104 114 123 133 142 152 161 190
40 90 108 117 126 135 144 153 180 180
50 85 85 93 102 110 119 127 136 170
60 80 91 96 104 112 120 128 136 160
70 75 82 90 97 105 112 120 127 150
80 70 77 84 91 98 105 112 119 140
PAMIĘTAJMY! Zanim przystąpimy do ćwiczeń fizycznych. Musimy stopniowo i z rozwagą dobierać rodzaj ćwiczeń, by dostosować swoje ciało pod względem wydolności serca i oddechu (pojemności płuc – wymiany O2 i CO2). Przy małej wydolności nasz organizm korzysta z wymiany beztlenowej, z czasem – w miarę poprawy kondycji – te proporcje zmienią się na korzyść wymiany tlenowej. W pierwszym etapie treningu fizycznego mogą wystąpić naturalne objawy: zmęczenie, bóle mięśniowe czy ogólne osłabienie. Równocześnie powinno pojawić się lepsze samopoczucie i poprawa nastroju. Nie przejmujmy się, jeśli po ćwiczeniach będziemy odczuwać bóle mięśniowe, zwłaszcza tych partii mięśniowych, których nie używamy w codziennym życiu.
UWAGA!
Jeśli wystąpią inne niepokojące objawy, jak zaburzenia równowagi, zawroty głowy a nawet wymioty, natychmiast przerwijmy ćwiczenia!
Na początku ćwiczeń fizycznych u chorych na cukrzycę typu 1 mogą występować nagłe wahania stężenia glukozy, zwykle spadek, ale również zwiększenie stężenia wynikający z braku adaptacji do ćwiczeń. Po kilku tygodniach stężenie glukozy powinno ulec wyrównaniu. Warto pamiętać, że hipoglikemia może wystąpić z opóźnieniem po wysiłku i ta tendencja może utrzymywać się przez dłuższy czas (kilka godzin). Niedocukrzenie może wystąpić także w nocy, kilka godzin po zakończonym wysiłku fizycznym.
Dlatego przy doborze ćwiczeń zwróćmy uwagę, by trening nie był zbyt intensywny ani bardzo siłowy i długotrwały.
Bezpieczne ćwiczenia dla chorych na cukrzycę to ćwiczenia o umiarkowanej intensywności, oparte głównie na modelu tlenowym, tzw. aerobowe lub kardio;
marsz
bieg
jazda na rowerze
ćwiczenia ogólnorozwojowe.
Niebezpieczne ćwiczenia to ćwiczenia „beztlenowe”;
ćwiczenia na siłowni z dużym obciążeniem
sporty siłowe
sprint
gry zespołowe
Jeżeli pomimo choroby chcemy wymienione sporty uprawiać, musimy bardzo często kontrolować glikemię, dostosować posiłki do zwiększonego kalorycznego zapotrzebowania oraz pozostawać w częstym kontakcie z leczącym nas diabetologiem. W przypadku ćwiczeń izometrycznych i tenisa należy postępować bardzo rozważnie.
Również zbyt małe stężenie glukozy poniżej 120 mg/dl lub powyżej 250 mg/dl wymaga wcześniejszej modyfikacji przed przystąpieniem do ćwiczeń fizycznych. Zwłaszcza w przypadku niewyrównanej cukrzycy, przy wartościach glukozy powyżej 250 mg/dl, może wystąpić paradoksalna dodatkowa hiperglikemia, która może doprowadzić do kwasicy ketonowej. Nie wykonujmy ćwiczeń, jeśli stężenie glukozy wynosi poniżej 120 mg/dl i powyżej 250 mg/dl.
Teoretycznie miejsce wstrzyknięcia insuliny nie ma wpływu na jej wchłanianie (ponieważ jest podawana podskórnie, a nie domięśniowo), jednak nie zaleca się takich miejsc wstrzyknięcia, które bezpośrednio biorą udział w ruchu (np. udo – podczas biegu, jazdy na rowerze), ponieważ poprzez przyspieszenie akcji serca i zwiększony przepływ krwi, a także zwiększoną ciepłotę ciała, może mieć to wpływ na szybsze wchłanianie insuliny.
Również nie zaleca się wysiłku fizycznego bezpośrednio po podaniu insuliny i przyjęciu posiłku. Najbardziej optymalne jest odczekanie minimum 1–1,5 godziny.
Ważnym elementem treningów fizycznych jest systematyczność wykonywanych ćwiczeń. Proponowany, realny i optymalny czas treningów to raz dziennie 4 dni w tygodniu po 30 minut (pn.–czw.), piątek – przerwa, sobota i niedziela – np. spacer czy jazda na rowerze.
Aby zachęcić chorych na cukrzycę do codziennej aktywności ruchowej i ułatwić podjęcie decyzji co do wyboru ćwiczeń, proponuję na początek zestaw ćwiczeń, które może wykonać prawie każdy pacjent bez względu na wiek i czas trwania cukrzycy, przy założeniu, iż nie towarzyszą jej inne współistniejące choroby.
Opracowano;: 5.04.2018
www.kusowska.pl