Prawidłowe żywienie ma istotne znaczenie w prewencji oraz leczeniu przewlekłych powikłań cukrzycy i poprawie ogólnego stanu zdrowia. Wszyscy pacjenci powinni być edukowani w zakresie prawidłowego żywienia przez osoby do tego uprawnione (lekarz, dietetyk, pielęgniarka diabetologiczna, edukator diabetologiczny).
Leczenie dietetyczne;
- całkowitej kaloryczności diety;
- rozdziału kalorii na poszczególne posiłki w ciągu dnia;
- produkty spożywcze, które zabezpieczają odpowiednie zapotrzebowanie kaloryczne.
Przy ustalaniu diety należy uwzględnić indywidualne preferencje żywieniowe i kulturowe pacjenta, wiek, płeć, poziom aktywności fizycznej oraz status ekonomiczny.
- Chorzy na cukrzycę powinni przestrzegać zasad prawidłowego żywienia, kontrolowania ilości i jakości spożywanych węglowodanów na dobę i w poszczególnych posiłkach;
- Zrezygnować z cukrów prostych;
- Spożywać zdrowe produkty spożywcze
Chorzy na cukrzycę insulinozależną typu 1, bez nadwagi i otyłości, powinni unikać spożywania węglowodanów prostych oraz przestrzegać prawidłowo zbilansowanej diety, a insulinoterapia powinna być dostosowana do nawyków żywieniowych pacjenta i jego trybu życia. Przy opracowaniu planu żywienia można korzystać z systemu wymienników węglowodanowych (WW) oraz wartości indeksu glikemicznego (IG) i ładunku glikemicznego (ŁG) produktów.
W cukrzycy typu 2 podstawowym zadaniem jest nie tylko utrzymanie dobrej kontroli metabolicznej choroby, ale także zmniejszenie masy ciała i utrzymanie pożądanego BMI (Body Mass Index Indeks Masy Ciała) chorego.
Podstawowe znaczenie ma kaloryczność diety, dostosowana do wieku, aktualnej masy ciała oraz aktywności fizycznej osoby chorej. Dieta powinna umożliwić powolną, ale systematyczną redukcję masy ciała. Zmniejszenie kaloryczności diety (o 500–1000 kcal/d.) powinno zmniejszyć masę ciała (ok. 0,5– –1 kg/tydzień). Zmniejszenie masy ciała można osiągnąć, stosując dietę o zredukowanej ilości węglowodanów lub dietę niskotłuszczową.
II. Zalecenia szczegółowe
Skład diety:
- Węglowodany:
- 40–50% wartości energetycznej diety powinny zapewnić węglowodany, głównie o niskim ładunku glikemicznym (< 50 IG);
- wyeliminowanie cukrów prostych
- substancje słodzące (słodziki) mogą być stosowane w dawkach zalecanych przez producenta;
- nie zaleca się stosowania fruktozy jako zamiennika cukru;
- zawartość błonnika pokarmowego w diecie powinna wynosić około 25–40 g/d. Szczególnie zalecane są rozpuszczalne w wodzie frakcje błonnika pokarmowego (pektyny, beta glukany).
- Tłuszcze:
- stanowią 30–35% wartości energetycznej diety;
- tłuszcze nasycone powinny stanowić mniej niż 10% wartości energetycznej diety; u chorych charakteryzujących się stężeniem cholesterolu frakcji LDL . 100 mg/dl (2,6 mmol/l) ilość tę należy zmniejszyć < 7%;
- tłuszcze jednonienasycone powinny zapewnić 10–15% wartości energetycznej diety;
- tłuszcze wielonienasycone powinny stanowić około 6–10% wartości energetycznej diety, w tym kwasy tłuszczowe omega-6: 5–8% oraz kwasy tłuszczowe omega-3: 1–2%;
- zawartość cholesterolu w diecie nie powinna przekraczać 300 mg/d.; u chorych charakteryzujących się stężeniem cholesterolu frakcji LDL . 100 mg/dl ( 2,6 mmol/l) ilość tę należy zmniejszyć do < 200 mg/dl.;
- aby obniżyć stężenie cholesterolu frakcji LDL, należy zmniejszyć udział tłuszczów nasyconych w diecie i/lub zastąpić je węglowodanami o niskim indeksie glikemicznym i/lub tłuszczami jednonienasyconymi;
- należy maksymalnie ograniczyć spożycie izomerów trans kwasów tłuszczowych.
- Białka:
- stanowią 15–20%, przy czym stosunek białka zwierzęcego do białka roślinnego powinien wynosić co najmniej 50/50%.
- Witaminy i mikroelementy:
- suplementacja witamin lub mikroelementów u chorych, u których nie stwierdza się ich niedoborów, jest niewskazana.
- Alkohol:
- spożywanie alkoholu przez chorych na cukrzycę nie jest zalecane;
- alkohol hamuje uwalnianie glukozy z wątroby a jego spożycie (zwłaszcza bez przekąski) może sprzyjać rozwojowi niedocukrzenia;
- dopuszcza się spożywanie nie więcej niż 20 g/d. alkoholu przez kobiety i 30 g/d. alkoholu przez mężczyzn.
Alkoholu nie powinni spożywać chorzy z dyslipidemią (hipertriglicerydemią), neuropatią i z zapaleniem trzustki w wywiadzie.
- Sól kuchenna: 5000–6000 mg/d.:
- z umiarkowanym nadciśnieniem tętniczym (NT) L 4800 mg/d.;
- z NT i nefropatią L 4000 mg/d.
II Aktualizacja zaleceń żywieniowych wg Europejskich Wytycznych Żywieniowych
- Nasycone kwasy tłuszczowe <10% energii
- Zalecane wielonienasycone kwasy tłuszczowe
- Nienasycone kwasy tłuszczowe trans TYLKO <1% JEDYNIE
z naturalnych produktów. - Nie spożywać pieczywa cukierniczego!
- <5 g soli dziennie
- 30-45 g dziennie produktów pełnoziarnistych.
- ≥200 g owoców dziennie (2-3 porcje).
- ≥200 g warzyw dziennie (2-3 porcje).
- Ryby morskie 1-2 razy w tygodniu (1x tłusta)
- 30 g dziennie niesolone orzechy
- Napoje alkoholowe max dziennie (20 g / d) dla mężczyzn i (10 g / d) dla kobiet
- Zakaz napojów słodzonych cukrem
(Opublikowano EUR HEART J VI 2016); 2016 European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice. The Sixth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice Eur Heart J (2016)
Dr nauk med. Joanna Kusowska